Uygur Devleti tarihi – Uygurlar Kuruluşu, Kurucusu, Hükümdarları, Sınırları Ve Yıkılışı hakkında özet bilgi
Uygur Devleti, İslamiyet Öncesi kurulmuş Türk devletlerinden biridir. Yazılı ürünlere geçişle birlikte Türk kültürüne armağan ettiği sanat yapıtları ile tanınan Orta Asya’da kurulmuş büyük bir uygarlıktır. Sizin için bu makalede Uygur Devleti’nin kuruluş ve yıkılış tarihi ile birlikte, devletin var olduğu dönemde ulaştığı sınırları, tarihini ve tarihsel süreçteki hükümdarlarını derledik.
Uygurlar, Türk kökenli bir halk olup günümüzde Türkistan’ın doğusunda hüküm sürmektedir. Göktürk Devleti’ne bağlı boylardan biri iken bağımsızlığını ilan etmiş bir süre sonra yabancı dinlerin etkisi altında kalmış, yerleşik hayata geçerek kalıcı izler bırakmış tarihteki en önemli devletlerden biridir.
Uygur Devleti Tarihi
Türk kültür tarihinin önemli uygarlıklarından biri olan Uygur Devleti, Orta Asya’da 745 yılında kurulmuştur. Tarım ve ticaret faaliyetleri ile ön plana çıkan bu devlet, Türk tarihinde göçebe yaşamdan yerleşik yaşama geçen ilk devlettir, aynı zamanda Uygur Devleti Dönemi’ndeki yazılı eser sayısı da artış göstermiştir. Göktürk Devleti’nin yıkılışının ardından aynı coğrafyada kurulan Uygurlar, bozkır kültür geleneğini sürdürmüşler, Çinlilerle kurdukları yakın ilişkiler neticesinde de Maniheizm ve Budizm dinlerinden etkilenerek Türk kültür yapısında önemli değişikliklere sebep olmuşlardır. Şehir devletleri kurarak bunlara Beşbalık adını vermişlerdir. Hükümdarları Moyen-çur Dönemi’nde diğer boyların, Uygur Devleti’nin hakimiyetine girdiği söylenebilir. Kağıt ve matbaayı Çin’den alarak kullanan Uygurlar aynı zamanda Türk mimarisinin de ilk kalıcı eserlerini vermişlerdir. Uygur alfabesi, bu devletin kendine ait kullandığı bir alfabedir.
Uygur Devleti Kuruluşu
Basmil ve Karluk gibi boylarla kurdukları iş birliği ile II. Göktürk Devleti’ne son veren Uygur Devleti, 745 yılında hükümdar Kutluğ Kül Bilge Kağan tarafından kurulmuştur. Devlet kurup bağımsız bir teşkilat yapısına sahip olmadan önce Hun Dönemi’deki Çin faaliyetleri ve yapılan mücadeleler safhasında da tarihteki yerlerini almışlardır.
Uygur Devleti Hükümdarları
*Devletin kurucu hükümdarı olan Kutluğ Kül Bilge Kağan zamanında Uygurlar kendi siyasi birliklerini tamamlamışlardır.
*Bilge Kağan’ın başarılı döneminin ardından başa geçen Moyen Çur Kağan askerî disiplini ile ön plana çıkmıştır. Onun döneminde Batı, Oğuz, Kuzey ve Çin üzerine yapılan seferler olmak üzere toplam dört sefer düzenlenmiştir. Hükümdar kendi döneminde yaşanılanları anlatan Göktürk Alfabesi ile kaleme alınmış bir yazıt bırakmıştır.
*Devletin bir diğer hükümdarı olan Bögü Kağan ise din alanında yapmış olduğu reform hareketleri ile adından söz ettirmiştir. Çin’e yaptığı seferlerle birlikte Maniheizm dinini kendi ülkesine getirmiştir. Bir sanat ve ticaret dini olan Mani dini ile birlikte Uygurlar savaşçı kimliklerini yitirmiş bununla birlikte sanat, edebiyat ve ilim alanında Bögü Kağan Dönemi’nde önemli gelişmeler göstermişlerdir.
*Devletin adı bilinen son hükümdarı olan Baga Tarkan ise siyaset ve askerî alanda izlediği başarılı politikalarla tanınmıştır. Onun döneminde Uygurlu tüccarların Çin’e yaptığı seferler hızlanmış ayrıca devlet, Kırgızlar ile başarılı mücadelelerde bulunmuştur.
Uygur Devleti Sınırları
Uygur Devleti’nin sınırları batıda bugün Rusya’nın başkenti olan Moskova’nın olduğu bölgeye, doğuda ise Pasifik Okyanusu’na kadar uzanmaktadır. Devletin kuzey sınırı Avrupa’nın iç kesimlerine uzanmakta, güney sınırları ise Çin, Pers ve Hindistan ülkelerinin bir bölümü olarak nitelendirilmiştir.
Uygur Devleti Yıkılışı
Uygur Devleti, Türk tarih sahnesinde yerleşik hayata geçerek şehir devleti kurma, ilim ve sanat alanında yaptıkları başarılı girişimlerle tanınsalar da Maniheizm dinini benimsemekle savaşçı kimliklerini kaybetmişler bu durum da onları dışarıdan gelebilecek tehlikelere karşı savunmasız bırakmıştır. Son hükümdarlarının ölümüyle otoritesiz ve başsız kalan Uygur Devleti, Kırgız saldırıları neticesinde zayıflayarak yıkılmıştır. Devletin yıkılmasının ardından Uygur halkının bir kısmı Moğol egemenliğine girmiştir.
