TANINMIŞ DOĞU TÜRKİSTANLI HAYIRSEVER NURTAY HACI TUTUKLADI
Özgür Asya Radyosu Haberinden Meryem Sultan Hazırlamıştır-Haber Uygur
Kuzeybatı Çin’deki Xinjiang Uygur Özerk Bölgesi’ndeki (Doğu Türkistan) yetkililer, siyasi tutukluların çocuklarını barındıran tanınmış bir Uygur hayırseverini tutukladı; kaynaklar yaklaşık yirmi yıl hapis cezasına çarptırılabileceğini söylüyor.
60’lı yaşlarında olan Nurtay Hacı, Çin’in 1990’ların başlarında Orta Asya ülkeleriyle ticaret ilişkilerini genişletmesinden kısa bir süre sonra kurduğu uluslararası bir turizm ve nakliye şirketi aracılığıyla bir servet topladı.
Çin’in Sina.com internet sitesinde yayınlanan bir rapora göre, Hacim, Doğu Türkistanlı yetim ve koruyucusu olmayan diğer çocuklarla birlikte 150 Uygur çocuk için ücretsiz konaklama, yemek ve eğitim sunan Yetimler için Nurtay İskender Okulu’nu kurmak üzere 2007 yılında 3.8 milyon Yuan (548.700 ABD Doları) yatırım yaptı.
Cömertliği için Uygur topluluğu tarafından gıpta edilen işadamı, öğrencilerinin maliyetlerini karşılamak için okula yıllık 1,15 milyon YUAN (ABD $ 166,000) bağışta bulundu.
Doğu Türkistan’dan bir Uygurlu kaynak, kısa bir süre önce RFA’nın Uygur Servisi’ne, İşadamının komşu Kazakistan’a yaptığı bir iş gezisinden Ili Kazak Özerk İli’nin Korgasilçesine döndükten kısa bir süre sonra yerel yetkililer tarafından gözaltına alındığını söyledi.
İsminin açıklanmamasını şart koşarak, “Nisan ayında Korgas sınırından anavatanımıza arabasıyla giriş yaparken O’nu gördüm” dedi.
“Ülkemize döndükten uzun bir süre geçmeden gözaltına alındı”.
Kaynak, Nurtay Hacı’nın ailesinin gözaltından hiç haberdar edilmediğini ve O’nun nerede olduğu hakkında hiçbir şey bilmediğini; ancak Haziranda hapis cezasına çarptırıldığına dair bir söylentinin çıktığını söyledi.
Kaynak, “Bir köpek gibi boynunda bir zincirle mahkemesine götürüldüğünü ve 18 yıl hapis cezasına mahkum edildiğini duydum” dedi.
“Daha fazla bilgi edinmek için ailesine başvurdum, ama hiçbiri benimle konuşmaya ya da bir şey ortaya çıkarmaya cesaret edemedi.”
Gulca’daki kentindeki Harem Bağ ilçe polis karakolunda bir polis yetkilisi, RFA’ya, Nurtay Hacı’nın, kendisinin yaptırdığı Nurtay İskender Okulu’nun bulunduğu İli Deryası ilçesinden yetkililer tarafından tutuklandığını söyledi.
Nurtay Hacı’nın kaç sene hapis cezasına çarptırıldığı sorulduğunda, Polis Yetkilisi bölümünün “bu bilgiyi veremeyeceğini” söyledi.
Yetimler için Nurtay İskender Okulu “kapatıldı” diye ekledi.
Polis Yetkilisi, Nurtay Hacı’nın hapis cezasına çarptırılan Uygurların çocuklarını kabul etmesinden dolayı hapis cezasına çarptırılıp mahkum edilip edilmediğini sorulduğunda yorumda bulunmayı reddetti ve İli Deryası bölge karakoluna iş adamı davasıyla ilgili başka soruların sorulmasını reddetti.
Bununla birlikte, Ili Nehri bölge polis karakolunda görevli bir memur RFA’ya, telefonu amirine yönlendirmeden önce, Nurtay Hacı’nın vakasından Taş Kövrük ilçe karakolunun sorumlu olduğunu söyledi.
Nurtay Hacı’nın mahkum edilip edilmediği sorulduğunda Amir, mahkemenin “dört ay önce” gerçekleştiğini; ancak daha fazla ayrıntı sağlayamayacağını söyledi.
Amir, geçtiğimiz aylarda 74 Uygur işadamının Gulca kentinde yargılandıklarını; bu davaların birbirleriyle bağlantılı olup olmadığını, Nurtay Hacı’nın davasını da kapsayıp kapsamadığını bilmediğini söyledi.
Yardımseverler hedeflendi
Geçtiğimiz ay kaynaklar RFA ‘ya, yetkililerin, Doğu Türkistan başkenti Urumçi’ deki popüler Mirac Restaurant ‘ın tüm şubelerini kapattığını söyledi. Bunun sebebi ise restoranların Uygur kültür kimliğini tanıtması ve Mayıs ayında restoranların sahibi Abdürreşit Hoşur Hacı, kardeşi Ablimit Hoşur Halis Hacı – önde gelen bir hayır sever- ve Hoşur Hacı’nin iki iş ortağının iddia edile Uygur Eğitim Vakfı ile bağlarından dolayı tutuklanması gösterildi.
Kaynağa göre Halis Hacı, kurulduğu 1994 yılından bu yana, Elit Uygur öğrencilere yüksek öğrenime katılabilmeleri ve yurtdışında öğrenime gidebilmeleri için maddi yardım temin etmeyi hedefleyen Halis Vakfı’nı kurduğundan dolayı tutuklandı.
Halis Vakfı başlangıçta yerel yetkililer tarafından olumlu görüldü. Fakat yetkililer, 5 Şubat 1997’de Gulca Olayı sonrasında Vakfı kapatmaya zorladı. Resmi basına göre Gulca Olayında protestolar yetkililer tarafından şiddetli bir şekilde bastırılmış, 9 kişi ölmüş, 30 Uygur bağımsızlık eylemcisi idam edilmişti. Ama yurt dışında sürgünde olan gruplar sayının en az 167 olduğunu kaydetmişlerdi.
Kaynak, Vakıf’ın kapatılmasından sonra yetkililer Vakıf’ın varlıklarını dondurdu ve Halis Hacı’yı takip altına aldı; dört kişi Vakıf’ın kalan parasını saklamakla suçlanmış olabilir dedi.
Nisan 2017’den itibaren, “güçlü dini görüş” ve “politik olarak yanlış” fikirleri barındırmakla suçlanan Uygurlar, Doğu Türkistan boyunca toplama kamplarında hapsedildi veya gözaltına alındı. Etnik grubun üyeleri uzun zamandır Çin yönetimi altında yaygın ayrımcılık, dini baskı ve kültürel baskılama altında olduklarından şikayet ediyorlar.
Pekin, yeniden eğitim kamplarının varlığını ilk başta reddederken, Doğu Türkistan’ın baş yetkilisi olan Şöhret Zakir, geçen ay Çin’in resmi Xinhua haber ajansına verdiği demeçte, tesislerin ülkeyi terörizmden korumak ve Uygurlar için mesleki eğitim sağlamak için etkili bir araç olduğunu söyledi.
Ancak RFA’nın Uygur Servisi ve diğer medya örgütlerine gelen haberlere göre kamplardakiler, iradeleri dışında gözaltına alınmış durumdalar, siyasi beyin yıkamaya maruz kalmaktalar, rutin olarak gözetmenlerinin ellerinde kaba muameleye tabi tutulmaktalar, kalabalık halde barındırılmaktalar, kötü beslenme ve sağlıksız koşullarda kalmaya zorlanmaktalar.
Bu hafta Cenevre’de Çin, bazı Batı ülkeleri tarafından Birleşmiş Milletler Evrensel Periyodik İnceleme (UPR) Raporu kapsamında insan hakları sicilindeki ilerlemeler yönünden “Uygur Toplama kampları” hususunda ağır ateşli eleştirilerle karşı karşıya gelecek.
Almanya merkezli Avrupa Kültür ve İlahiyat Okulu’ndaki sosyal araştırma yöntemleri öğretim görevlisi olan Adrian Zenz, kamplarda yaklaşık 1,1 milyon insanın tutulduğunu; bunun Doğu Türkistan yetişkin Müslüman nüfusun yüzde 10-11’ine denk geldiğini söyledi.
Haber Uygur-08 Kasım 2018
